Astronomen hebben met een groot arsenaal aan telescopen voor het eerst elektromagnetische waarnemingen kunnen doen aan een bron van zwaartekrachtgolven. Het gaat om de samensmelting van twee neutronensterren, waarvan de zwaartekrachtgolven op 17 augustus 2017 zijn opgevangen door de LIGO-detectoren in de Verenigde Staten en de Virgo-detector in Europa. (Neutronensterren zijn de kleine, ultracompacte overblijfselen van zware sterren die zijn ontploft in een supernova-explosie.)
Terwijl de twee neutronensterren naar elkaar toe spiraliseerden, zonden ze zwaartekrachtgolven uit die gedurende ongeveer 100 seconden detecteerbaar waren; toen ze samensmolten produceerden ze een flits in de vorm van gammastraling die ongeveer twee seconden na de zwaartekrachtgolven werd gezien. In de dagen en weken na de samensmelting werd de gebeurtenis ook in andere delen van het elektromagnetisch spectrum waargenomen, waaronder röntgen, ultraviolet, optisch, infrarood, en radio
Theoretici hebben decennia geleden al voorspeld dat een botsing van neutronensterren zwaartekrachtgolven en een zogenoemde gammaflits zou produceren. Daarbij wordt een deel van het neutronenster-materiaal de ruimte in geslingerd, wat een signaal in het optisch en infrarood (een ‘kilonova’) oplevert en op langere termijn röntgen- en radiostraling
De waargenomen gebeurtenis, GW170817, en de bijzondere korte gammaflits die NASA’s Fermi-telescoop en ESA’s Integral-telescoop twee seconden na de detectie registreerden, bevestigen op spectaculaire wijze deze theorie
Volgens Peter Jonker (SRON/Radboud) is uit de botsing is waarschijnlijk een zwart gat ontstaan. Vlak voor de vorming van dit zwarte gat is materie de ruimte in geslingerd. Daaruit hebben zich weer zeldzame aardmetalen gevormd. We hebben dus in feite een ruimtelab gevonden waarin exotisch materie ontstaat. Eindelijk is nu dus ook herkomst van zware elementen als platina, lood en goud gevonden
Ook Virgo-woordvoerder Jo van den Brand (Nikhef/VU) is verheugd: 'Dat we meteen bij de eerste detectie van een dubbele-neutronensterbotsing zulke nieuwe dingen vinden is echt heel bijzonder.' Telescopen blijven de komende weken en maanden de nagloeier van de neutronensterbotsing waarnemen om zoveel mogelijk informatie te verzamelen Aan het onderzoek hebben ook tal van Nederlandse astronomen deelgenomen.